چک در زمره پرکاربردترین اسناد تجاری بوده که افراد در مراودات مالی خود به کرات از آن استفاده میکنند. صادرکننده چک، در واقع با صدور چک، مسئولیت قانونی پیدا کرده و باید در تاریخ سررسید چک، موجودی حساب خود را تکمیل نماید. در این مقاله به بررسی نحوه وصول چک از طریق ثبت میپردازیم.
وصول چک از طریق ثبت
چک در زمره پرکاربردترین اسناد تجاری به شمار میرود که افراد در مراودات مالی خود به کرات از آن استفاده مینمایند. فیالواقع هر کسی با داشتن اهلیت قانونی میتواند با افتتاح حساب، دسته چک دریافت نماید. اما مساله این است که صادرکننده چک، در واقع با صدور چک، مسئولیت قانونی پیدا نموده و موظف است که در تاریخ سررسید چک، موجودی حساب خود را تکمیل نماید. اگر در تاریخ سررسید چک، حساب صادرکننده فاقد موجودی باشد، بنا به درخواست دارنده، بانک گواهی عدم پرداخت صادر مینماید و دارنده چک میتواند جهت وصول وجه چک به طرق مختلفی که قانونگذار مقرر نموده است، عمل نماید.
روشهای وصول چک
مطابق با قانون سه روش جهت وصول وجه چک وجود دارد:
- مراجعه به دادسرا و طرح شکایت کیفری
- مراجعه به دادگاه حقوقی و تنظیم دادخواست
- مراجعه به اداره ثبت و تقاضای صدور اجراییه
مطابق ماده 2 قانون صدور چک، شرط اولیه و اساسی وصول چک به شیوه ثبتی، این است که چک باید عهده یکی از بانکهای مجاز کشور صادر شده باشد. دارنده چک در صورت مراجعه به بانک و عدم دریافت تمام یا قسمتی از وجه آن به علت نبودن محل یا به هر دلیل دیگری که منتهی به برگشت چک و عدم پرداخت گردد میتواند طبق قوانین و آییننامههای مربوط به اجرای اسناد رسمی وجه چک یا باقیمانده آن را از صادرکننده وصول نماید. در صورت وجود شرط مذکور، میتوان به ادارات ثبتی مراجعه و تقاضای صدور اجراییه برای وصول چک نمود.
صدور اجراییه برای وصول چک به شیوه ثبتی، مدارک زیر را لازم دارد:
- اصل و فتوکپی برابر با اصل شده چک برگشتی و گواهی عدم پرداخت آن.
- کارت ملی متقاضی.
- بایستی مطابقت امضای صادرکننده با نمونه آن، توسط بانک در گواهی عدم پرداخت قید گردد.
- دریافت فرم تقاضای صدور اجراییه چک از اداره ثبت و تکمیل آن.
مطالبه وجه چک از طریق واحد اجراییات اداره ثبت
در ارتباط با نحوه مطالبه وجه چک از طریق واحد اجراییات اداره ثبت، ماده ٣٤ اصلاحی قانون ثبت اسناد و املاک بدین روش بیان نموده است:
"در مورد کلیه معاملات رهنی و شرطی و دیگر معاملات مذکور در ماده (33) قانون ثبت، راجع به اموال منقول و غیرمنقول، در صورتی که بدهکار ظرف مهلت مقرر در سند، بدهی خود را نپردازد، طلبکار میتواند از طریق صدور اجرائیه وصول طلب خود را توسط دفترخانه تنظیم کننده سند، درخواست کند. چنانچه بدهکار ظرف ده روز از تاریخ ابلاغ اجرائیه نسبت به پرداخت بدهی خود اقدام ننماید بنابه تقاضای بستانکار، اداره ثبت پس از ارزیابی تمامی مورد معامله و قطعیت آن، حداکثر ظرف مدت دو ماه از تاریخ قطعیت ارزیابی، با برگزاری مزایده نسبت به وصول مطالبات مرتهن به میزان طلب قانونی وی اقدام و مازاد را به راهن مسترد مینماید".
بنابراین مطابق با ماده فوق الذکر، مشخص میگردد که دارنده چک، پس از اخذ گواهی عدم پرداخت، به یکی از دفاتر اسناد رسمی مراجعه نموده و با تقدیم مدارک خود، تقاضای صدور اجراییه مینماید. دفتر اسناد رسمی، اجراییه را صادر نموده و پرونده به اداره ثبت، واحد اجراییات فرستاده میشود. در واحد اجراییات اقدامات مربوط به شناسایی و توقیف اموال به ترتیب فوق الذکر انجام میگیرد. هم چنین در صورتی که بیم فرار بدهکار وجود داشته باشد، به تقاضای طلبکار، واحد اجراییات، بدهکار را ممنوع الخروج می نماید.
شایان ذکر است که اموال معرفی گردیده نمی بایست جزء مستثنیات دین باشد چرا که در آن صورت اجراییات ثبت از توقیف آن خودداری مینماید. بدلیل حجم بالای پروندهها در دادگستری، وصول وجه چک از طریق اداره ثبت، این مزیت را دارد که روند رسیدگی به سرعت انجام میگیرد و زمان زیادی جهت انجام آن لازم نمیباشد. همچنین برخلاف دادگاه، در اداره ثبت هزینهای بابت تمبر و دادرسی پرداخت نمیگردد. نکته قابل ذکر این است که اگر دارنده چک بعد از صدور اجراییه بخواهد لاشه چک را مسترد نماید، میبایست هزینههای اجرایی را پرداخت نماید.
ناگفته نماند که اگر طرفین پرونده در جریان عملیات اجرایی ثبت به توافق برسند، ادامه عملیات اجرایی متوقف و پرونده مختومه میگردد. همچنین با توجه به اینکه نسبت به کل مورد اجرا میتوان از دادگاه، درخواست توقیف و ابطال نمود، نسبت به قسمتی از مورد اجرا نیز میتوان این درخواست را انجام داد. مانند اینکه اگر مبلغ مورد اجرا ٣٠ میلیون تومان باشد، درخواست توقیف و ابطال نسبت به ١٥ میلیون تومان آن نیز جایز است. مضاف بر اینکه اگر مورد اجرا وجه نقد باشد، گرفتن تامین بابت جبران خسارت احتمالی از متقاضی توقیف اجرا، معادل کل مبلغ مورد اجرا الزامی نیست.
مزایای وصول چک از طریق اجرای ثبت
مزایای وصول چک از طریق اجرای ثبت را میتوان شامل موارد زیر دانست:
- این شیوه با توجه به حجم بالای پروندهها در مراجع حقوقی و کیفری دادگستری، با سرعت بالاتری انجام میگیرد؛ چرا که صدور اجراییه از طریق اداره ثبت، تنها حدود 48 ساعت زمان نیاز دارد.
- به دلیل اینکه چک یک سند رسمی و لازم الاجراست، طلب ناشی از چک نیازی به اثبات ندارد و اداره ثبت بر خلاف مراجع دادگستری، هیچگونه رسیدگی انجام نداده و در مدتی کوتاه اقدام به صدور اجراییه مینماید.
- برای وصول چک از طریق اجرای ثبت، نیازی به پرداخت هزینه دادرسی نیست؛ بلکه هزینه بعد از وصول چک دریافت میشود؛ در حالی که در رسیدگی توسط مراجع دادگستری، ابتدا باید هزینه دادرسی پرداخت شود و سپس رسیدگی شروع میشود.
- استرداد وجه چک از طریق اجرای ثبت، محدودیت زمانی 6 ماهه پیشبینی شده در روش شکایت کیفری از چک برگشتی را نخواهد داشت.
معایب وصول چک از طریق اجرای ثبت
از جمله معایب وصول چک از طریق اجرای ثبت می توان به موارد زیر اشاره نمود :
- از آن رو که وصول چک از طریق اجرای ثبت منوط به معرفی نمودن اموالی از بدهکار به اداره ثبت است، در صورتی که طلبکار نتواند ظرف مدت یک سال اموالی از بدهکار را به اداره ثبت معرفی نماید، هزینه اجراییه (معادل پنج درصد وجه چک) از خود او دریافت میشود.
- هزینه صدور اجراییه در این شیوه، نسبت به هزینه دادرسی دعوای حقوقی و کیفری بیشتر است؛ چرا که باید پنج درصد کل مبلغ چک را به عنوان هزینه صدور اجراییه پرداخت شود.
- توقیف اموال در شیوه ثبتی، پس از ابلاغ اجراییه به بدهکار آغاز میشود لذا ممکن است در این فاصله بدهکار اموال خود را به دیگران منتقل نماید. اما با استفاده از شیوه حقوقی استرداد وجه چک، صدور قرار تأمین خواسته برای جلوگیری از نقل و انتقال اموال توسط بدهکار، بدون اطلاع شخص بدهکار انجام میشود.
- اموال صادر کننده چک بیمحل در صورتی توقیف میشود که این اموال جزء مستثنیات دین نباشند. توضیح آن که برخی از اموال که جزء ضروریات زندگی شخصی محسوب میشوند، از توقیف معاف بوده و نمیتوان طلب را از محل آنها وصول نمود؛ مانند منزل، اثاثیه و ... . لذا از آنجایی که ممکن است صادر کننده چک برگشتی بعنوان بدهکار، اموال دیگری جز مستثنیات دین نداشته باشد، گاها استرداد وجه چک با مشکل مواجه میشود.
همچنین، صدور اجراییه برای وصول چک از طریق اجرای ثبت را فقط میتوان علیه صادر کننده چک تقاضا نمود و علیه سایر امضا کنندگان (پشت نویس و ضامن) باید از طریق دادگستری اقدام کرد.
آقای محمد عشوری مشاور حقوقی آمادهاند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی به سوالات شما عزیزان پیرامون وصول چک از طریق اجرای ثبت پاسخ دهند.
سوالات متدوال
- خسارت تاخیر تادیه چک با چه نرخی مورد محاسبه قرار میگیرد؟
خسارت تاخیر تادیه چک بر مبنای شاخص تورم از تاریخ سررسید چک تا زمان مطالبه محاسبه و به مبلغ اصل چک اضافه میگردد.
- در مطالبه چک از طریق ثبت ظهرنویس و ضامن نیز مسئول پرداخت چک هستند؟
خیر، در مطالبه چک از طریق اجرای ثبت فقط میتوان علیه صادر اجرائیه صادر کرد و صدور اجراییه ثبتی علیه ظهرنویس و ضامن چک امکان پذیر نیست.
- آیا مطالبه خسارت تاخیر تادیه چک از طریق اجرای ثبت امکانپذیر است؟
خیر، مطالبه خسارت تاخیر تادیه چک از طریق اجرای ثبت امکانپذیر نیست و دارنده صرفا میتواند تقاضای اصل چک را از اداره ثبت بخواهد. ولی مراجعه دارنده چک به اجرای ثبت جهت وصول اصل طلب، حق وی را از درخواست خسارت تأخیر از دادگاهها نفی نمیکند و این اقدام به منزله عدول از دریافت خسارت تأخیر تأدیه نیست.
متعهد چک، مکلف به پرداخت خسارت تأخیر تأدیه چکها در حق دارنده میباشد و مطالبه وجه چکها از طریق اجرای ثبت رافع مسئولیت خوانده در تأدیه خسارت تأخیر تأدیه چک نمیباشد.
1
